„Zawiercie” változatai közötti eltérés
| [ellenőrzött változat] | [ellenőrzött változat] |
Tartalom törölve Tartalom hozzáadva
Nincs szerkesztési összefoglaló |
|||
26. sor:
|weboldal = http://www.zawiercie.eu/
}}
'''Zawiercie''' város [[Lengyelország]]ban, a [[sziléziai vajdaság]]ban, a zawierciei járásban. [[1975]]-[[1998]] között a város a katowicei vajdasághoz tartozott. 2009 június 30-i adatok szerint a város lakossága {{szám|52171}} lakost számlált<ref>http://www.stat.gov.pl/gus/5840_655_PLK_HTML.htm GUS</ref>.
Zawiercie a [[Krakkó]]-[[Częstochowa]]-i fennsík középső része mellett helyezkedik el a [[Warta]] folyó forrásánál. (A forrás a város Kromołów városrészében található). Innen származik a város egyik népszerű neve is: Zawiercie, ami azt jelenti. hogy a ''Wartán túl'' (=Za Wartą), mivel az új település a korábbi Kromołówhoz képest a Wartán túl helyezkedett el.
Fontos forgalmi és vasúti csomópont, iparváros: nyersvasgyártás (nagyolvasztó), textilgyárak, üveggyártás, üvegkristály és vasöntőde van a városban.
Zawiercie alatt ólom- cink- és ezüstérc rétegek találhatók, ezeket jelenleg nem termelik ki. Egykor vasércet is bányásztak külszini fejtéssel.
A turisták számára Zawiercie jelenti a kaput a Krakkó-Częstochowa-i felföld irányába.
== Műemlékek ==
[[Fájl:Kolegiata p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła w Zawierciu.jpg|thumb|250px|Szent Péter és Pál apostol neogótikus temploma]]
[[Fájl:Kościól Św. Brata Alberta, Zawiercie.jpg|thumb|250px|Kościół św. Brata Alberta]]
* ''Bąkowiec'' lovagvárának romjai Morskban
* Szentháromság templom 16-17. század
* Szent Miklós templom 16. század
* Udvarház Zawiercie-Bzówban 19. század eleje
* Zsidó temető Zawiercie-Kromołówban
* Zsidó temető Zawiercében
* Régi zsinagóga (1880)
* Szent Péter és Pál neogótikus temploma a város központjában (1896)
<!--
== Historia ==
W XII w. na terenie dzisiejszego miasta istniała wieś Kromołów (obecnie dzielnica Zawiercia). W XIV w. przechodził tędy szlak handlowy z Krakowa do Poznania. Historia miasta Zawiercie sięga 1431 r., kiedy to za panowania Bolesława V, księcia opolskiego, w dokumencie nadającym grunty i zezwolenie na zbudowanie karczmy Mikołajowi Czenarowi, po raz pierwszy została wymieniona nazwa Zawiercie. W XV w. następuje rozwój hutnictwa żelaza (kuźnice). Od XV do XIX w. Zawiercie miało wielu właścicieli. Na przełomie XIX i XX w. utrwaliły się dwie nazwy Zawiercia: Zawiercie Duże – rozmieszczone wokół drogi biegnącej do Poręby i Zawiercie Małe – położone po prawej stronie Warty przy drodze wiodącej do Marciszowa. Pod względem administracyjnym Zawiercie Małe było wsią – gromadą przynależną do gminy Kromołów. Funkcje administracyjne w Zawierciu pełnili sołtysi w ramach samorządu gminnego. Najstarszą dzielnicą miasta jest Kromołów z źródłami rzeki Warty, o którym pierwsza wzmianka pochodzi z 1193 r. Dzielnica ta największy rozkwit przeżywała w latach 1831-1860, a to za sprawą mieszkających w nim sukienników i płócienników.
Rozwój Zawiercia nieodłącznie związany był z koleją oraz budową dróg bitych. 1 grudnia 1847 r. przez Zawiercie po raz pierwszy przejechał pociąg. W ten sposób otwarto planowany ruch z Częstochowy do Ząbkowic linią jednotorową. Ruch kolejowy dwutorowy z Koluszek do Ząbkowic uruchomiono w 1881 r. Spowodowało to rozwój ruchu pasażerskiego i towarowego. Stacja i dworzec II klasy zostały uruchomione w 1890 r., a w kwietniu 1914 r. został oddany do użytku obecny dworzec kolejowy. Biegnąca przez Zawiercie linia kolejowa była jednym z istotnych czynników, który skłonił Żydów berlińskich Ginsbergów do zakupu od małżonków Pławner z Żarek przędzalni bawełny funkcjonującej od 1833 r. Równocześnie z budową i rozbudową zakładów braci Ginsbergów w 1875 r. została uruchomiona w Zawierciu przez Carla Braussa Fabryka sztucznej wełny.
Ważną rolę w rozwoju Zawiercia spełniały różne zakłady i przedsiębiorstwa metalowe: "Ernest Erbe", "Ferrum", "Ułan", "Sambor i Krawczyk", "Poręba" koło Zawiercia, "Liniarnia", "Jan Mecner", Fabryka Opakowań Blaszanych, "Suchy Element Elektryczny", i uruchomiona w 1901 r. [[Huta Zawiercie]]. Jest rzeczą charakterystyczną, że niektóre zakłady i fabryki sytuowały się w pobliżu Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej a dla odległych od linii kolejowych fabryk montowano bocznice kolejowe. Na terenie Zawiercia uruchomiono kopalnie węgla brunatnego i rudy żelaza. Po nabyciu gruntów na posiedzeniu Zarządu TAZ 1 sierpnia 1878 r. podjęto ustalenia o budowie osiedla robotniczego TAZ. W tym też czasie zbudowano wiele szkół, kaplic, kościołów (w tym kościół "Piotra i Pawła") i parków.
Z 1893 r. pochodzą pierwsze wiadomości o funkcjonowaniu w Zawierciu [[Polska Partia Socjalistyczna|Polskiej Partii Socjalistycznej]]. W 1894 r. w fabryce tkackiej w Zawierciu został zorganizowany jeden z pierwszych w [[Królestwo Kongresowe|Królestwie Kongresowym]] strajków, złamany po zwolnieniu kilkuset robotników i sprowadzeniu łamistrajków z okolic [[Wolbrom]]ia i [[Miechów|Miechowa]].
W latach I wojny światowej ponad 30-tysięczna osada fabryczna Zawiercie posiadała okazały dworzec kolejowy, liczne fabryki oraz zakłady pracy, nie miała jednak praw i struktury miejskiej. Prawa miejskie Zawiercie nabyło 1 lipca 1915 r. W wyniku tego ukształtowały się: dzielnice: Kromołów, Blanowice, Bzów, Żerkowice, Kądzielów, Zuzanka, Argentyna; osiedla: Żabki, Marciszów, Stawki, Centrum, Warty, Dąbrowica, Ręby, Kosowska Niwa; sołectwa: Karlin, Łośnice, Pomrożyce, Skarżyce.
W okresie I wojny światowej w Zawierciu wzrosło bezrobocie, a to za sprawą zmniejszenia zatrudnienia w przedsiębiorstwie TAZ i zamknięciu huty Huldczyńskiego. Mieszkańcy Zawiercia jeździli na tereny okupacji austro-węgierskiej w celu kupna żywności, która była tam znacznie tańsza niż na terenie okupacji niemieckiej.
Rozwój Zawiercia w latach 1919-1939 determinowały następujące kwestie: działalność organów administracyjnych, właściwe gospodarowanie majątkiem komunalnym i powierzonymi funduszami, funkcjonowanie przedsiębiorstw i zakładów, problemy bezrobocia, sprawy mieszkaniowe oraz działania władz administracyjnych w celu złagodzenia skutków trudnych warunków socjalnych życia mieszkańców. Nadal jednak jest miastem przemysłowym i tak jak przeżywający wówczas kryzys kraj, pojawia się nazwa "Zawiercie miasto wymarłe". W 1924 r. erygowano [[Parafia ewangelicko-augsburska w Zawierciu|parafię ewangelicko-augsburską w Zawierciu]].
Utworzenie powiatu zawierciańskiego w 1927 r. wprowadziło pewne ożywienie w życiu miasta, gł. kulturalnym, a to za sprawą Chóru Towarzystwa Śpiewaczego "Lira". Od 1936 r. poprawiała się stopniowo sytuacja finansowa i możliwości zatrudnieniowe przedsiębiorstw zawierciańskich.
W 1939 roku Zawiercie włączone zostało do [[III Rzesza|III Rzeszy]] i przemianowane w 1941 roku na ''Warthenau'' (nazwa nazistowska).
Okres po II wojnie światowej to okres rozwoju miasta. W kwietniu i maju 1945 r. produkcję podjęły fabryki "Poręba" i "Ferrum", w czerwcu uruchomiono Hutę Szkła, w lutym 45 r. hutę "Zawiercie". Na tle trudnej sytuacji płacowej i aprowizacyjnej w niektórych zakładach Zawiercia i okolic miały miejsce strajki w latach 1945 – 1947. Najbardziej zdecydowany protest miał miejsce w hucie "Zawiercie" w marcu 1946 r.
W latach 90. uwydatniły się trudne problemy zatrudnieniowe i mieszkaniowe. Przestało funkcjonować budownictwo komunalne i zakładowe. Dla Spółdzielni Mieszkaniowej "Hutnik" w Zawierciu przekazano z budżetu miasta środki finansowe za zrealizowaną infrastrukturę i zagospodarowanie terenu osiedla "Argentyna". Rozpoczęto realizację zadania inwestycyjnego "Kosowska Niwa". W 1998 r. zaadaptowano na mieszkania hotel przy ul. Rataja. W końcu lat 90. władze miejskie rozpoczęły budowę dwóch budynków mieszkalnych przy ul. Dojazd. W 1994 r. oddano do użytku gmach Telekomunikacji Polskiej S.A. W 2001 r. oddano do użytku halę sportową mieszczącą się w pobliżu ulic Wierzbowej i Blanowskiej.
Zapoczątkowana w 1989 r. transformacja ustrojowa zmieniła system gospodarowania i zarządzania zakładami pracy, przedsiębiorstwami. 27 grudnia 1995 r. przekształcono hutę "Zawiercie" w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa.
W latach 80. zostały utworzone różne firmy i przedsiębiorstwa, m.in. "Awbud", "Bodeko", "Królmet", "Szczęsny-Zjawiony". Jednocześnie z procesem przekształceń przedsiębiorstw, zakładów pracy narasta proces zmniejszenia zatrudnienia.
Od 1998 roku miasto jest stolicą powiatu zawierciańskiego, w skład którego oprócz Zawiercia wchodzą następujące gminy: Irządze, Kroczyce, Łazy, Ogrodzieniec, Pilica, Poręba, Szczekociny, Włodowice, Żarnowiec.
-->
| |||