|
== Története ==
A X12. században a mai város területén Kromłów állt, mely ma a város egyik kerülete. A 14. században itt vezetett keresztül a Krakkót Poznanal összekötő országút. A Zawiercie név először 1431-ben bukkan fel egy oklevélben, melyben engedélyezi az opolei herceg földet adományoz egy vendégfogadóhoz és engedélyezi felépítését. A 15. században fejlődésnek indul a vasolvasztás (kovácsműhelyek).
<!--
W XII w. na terenie dzisiejszego miasta istniała wieś Kromołów (obecnie dzielnica Zawiercia). W XIV w. przechodził tędy szlak handlowy z Krakowa do Poznania. Historia miasta Zawiercie sięga 1431 r., kiedy to za panowania Bolesława V, księcia opolskiego, w dokumencie nadającym grunty i zezwolenie na zbudowanie karczmy Mikołajowi Czenarowi, po raz pierwszy została wymieniona nazwa Zawiercie. W XV w. następuje rozwój hutnictwa żelaza (kuźnice). Od XV do XIX w. Zawiercie miało wielu właścicieli. Na przełomie XIX i XX w. utrwaliły się dwie nazwy Zawiercia: Zawiercie Duże – rozmieszczone wokół drogi biegnącej do Poręby i Zawiercie Małe – położone po prawej stronie Warty przy drodze wiodącej do Marciszowa. Pod względem administracyjnym Zawiercie Małe było wsią – gromadą przynależną do gminy Kromołów. Funkcje administracyjne w Zawierciu pełnili sołtysi w ramach samorządu gminnego. Najstarszą dzielnicą miasta jest Kromołów z źródłami rzeki Warty, o którym pierwsza wzmianka pochodzi z 1193 r. Dzielnica ta największy rozkwit przeżywała w latach 1831-1860, a to za sprawą mieszkających w nim sukienników i płócienników.
Az első vonat 1847. december 1-én haladt keresztül a városon a Częstochowa - Ząbkowice egyvágányú vonalon. A második vágányt 1881-ben létesítették. 1890-ben épült meg pályaudvar, majd a ma is álló állomásépületet 1914-ben adták át. A vasútvonal tette lehetővé a textilipar és a többi iparág, valamint a kereskedelem fejlődését.
Rozwój Zawiercia nieodłącznie związany był z koleją oraz budową dróg bitych. 1 grudnia 1847 r. przez Zawiercie po raz pierwszy przejechał pociąg. W ten sposób otwarto planowany ruch z Częstochowy do Ząbkowic linią jednotorową. Ruch kolejowy dwutorowy z Koluszek do Ząbkowic uruchomiono w 1881 r. Spowodowało to rozwój ruchu pasażerskiego i towarowego. Stacja i dworzec II klasy zostały uruchomione w 1890 r., a w kwietniu 1914 r. został oddany do użytku obecny dworzec kolejowy. Biegnąca przez Zawiercie linia kolejowa była jednym z istotnych czynników, który skłonił Żydów berlińskich Ginsbergów do zakupu od małżonków Pławner z Żarek przędzalni bawełny funkcjonującej od 1833 r. Równocześnie z budową i rozbudową zakładów braci Ginsbergów w 1875 r. została uruchomiona w Zawierciu przez Carla Braussa Fabryka sztucznej wełny.
1893-ban hallat először magáról a Lengyel Szocialista Párt. A textilgyárban zajlott le 1893-ban az egyik első sztrájk a [[Kongresszusi Királyság]] területén.
Ważną rolę w rozwoju Zawiercia spełniały różne zakłady i przedsiębiorstwa metalowe: "Ernest Erbe", "Ferrum", "Ułan", "Sambor i Krawczyk", "Poręba" koło Zawiercia, "Liniarnia", "Jan Mecner", Fabryka Opakowań Blaszanych, "Suchy Element Elektryczny", i uruchomiona w 1901 r. [[Huta Zawiercie]]. Jest rzeczą charakterystyczną, że niektóre zakłady i fabryki sytuowały się w pobliżu Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej a dla odległych od linii kolejowych fabryk montowano bocznice kolejowe. Na terenie Zawiercia uruchomiono kopalnie węgla brunatnego i rudy żelaza. Po nabyciu gruntów na posiedzeniu Zarządu TAZ 1 sierpnia 1878 r. podjęto ustalenia o budowie osiedla robotniczego TAZ. W tym też czasie zbudowano wiele szkół, kaplic, kościołów (w tym kościół "Piotra i Pawła") i parków.
W latachAz I . világháború wojnyidején światowejaz ponadimmár 30 -tysięczna osadaezer fabrycznalakosú Zawiercieipari posiadałatelepülés okazałyrendelkezett dworzecugyan kolejowy,vasúttal liczneés fabrykiszámos orazgyárral, zakładyde pracy,nem nievolt miałaváros jednakés prawcsak iközségi strukturyadminisztrációja miejskiejvolt. PrawaA miejskievárosi Zawiercierangot nabyło1915. 1júliusában lipcakapta 1915 rmeg. WEnnek wynikueredményeképpen tegomegalakultak ukształtowałya się:kerületek dzielniceis: Kromołów, Blanowice, Bzów, Żerkowice, Kądzielów, Zuzanka, Argentyna; osiedlalakótelepek: Żabki, Marciszów, Stawki, Centrum, Warty, Dąbrowica, Ręby, Kosowska Niwa ; sołectwaés községek: Karlin, Łośnice, Pomrożyce, Skarżyce. ▼Z 1893 r. pochodzą pierwsze wiadomości o funkcjonowaniu w Zawierciu [[Polska Partia Socjalistyczna|Polskiej Partii Socjalistycznej]]. W 1894 r. w fabryce tkackiej w Zawierciu został zorganizowany jeden z pierwszych w [[Królestwo Kongresowe|Królestwie Kongresowym]] strajków, złamany po zwolnieniu kilkuset robotników i sprowadzeniu łamistrajków z okolic [[Wolbrom]]ia i [[Miechów|Miechowa]].
A háború alatt nagy volt a munkanélküliség és drágaság, az emberek vásárolni átjártak az osztrák területekre, ahol lényegesen olcsóbb volt az élelmiszer, mint a német megszállás alatt.
▲W latach I wojny światowej ponad 30-tysięczna osada fabryczna Zawiercie posiadała okazały dworzec kolejowy, liczne fabryki oraz zakłady pracy, nie miała jednak praw i struktury miejskiej. Prawa miejskie Zawiercie nabyło 1 lipca 1915 r. W wyniku tego ukształtowały się: dzielnice: Kromołów, Blanowice, Bzów, Żerkowice, Kądzielów, Zuzanka, Argentyna; osiedla: Żabki, Marciszów, Stawki, Centrum, Warty, Dąbrowica, Ręby, Kosowska Niwa; sołectwa: Karlin, Łośnice, Pomrożyce, Skarżyce.
1939-ben Zawiercie a III. Birodalomhoz lett csatolva és1941-ben átkeresztelték ''Warthenau'' névre.
W okresie I wojny światowej w Zawierciu wzrosło bezrobocie, a to za sprawą zmniejszenia zatrudnienia w przedsiębiorstwie TAZ i zamknięciu huty Huldczyńskiego. Mieszkańcy Zawiercia jeździli na tereny okupacji austro-węgierskiej w celu kupna żywności, która była tam znacznie tańsza niż na terenie okupacji niemieckiej.
A háború után újabb ipari fejlődés kezdődött. A nehéz munkafeltételek miatt 1945-1947 között több sztrájk robbant ki.
Rozwój Zawiercia w latach 1919-1939 determinowały następujące kwestie: działalność organów administracyjnych, właściwe gospodarowanie majątkiem komunalnym i powierzonymi funduszami, funkcjonowanie przedsiębiorstw i zakładów, problemy bezrobocia, sprawy mieszkaniowe oraz działania władz administracyjnych w celu złagodzenia skutków trudnych warunków socjalnych życia mieszkańców. Nadal jednak jest miastem przemysłowym i tak jak przeżywający wówczas kryzys kraj, pojawia się nazwa "Zawiercie miasto wymarłe". W 1924 r. erygowano [[Parafia ewangelicko-augsburska w Zawierciu|parafię ewangelicko-augsburską w Zawierciu]].
Od1988-tól 1998a rokuváros miastoa jestzawierciei stolicąjárás powiatuközpontja zawierciańskiegolett, wmelybe składmagán któregoa opróczvároson Zawiercia wchodzą następujące gminy:kívül Irządze, Kroczyce, Łazy, Ogrodzieniec, Pilica, Poręba, Szczekociny, Włodowice, Żarnowiec tartozik. ▼Utworzenie powiatu zawierciańskiego w 1927 r. wprowadziło pewne ożywienie w życiu miasta, gł. kulturalnym, a to za sprawą Chóru Towarzystwa Śpiewaczego "Lira". Od 1936 r. poprawiała się stopniowo sytuacja finansowa i możliwości zatrudnieniowe przedsiębiorstw zawierciańskich.
W 1939 roku Zawiercie włączone zostało do [[III Rzesza|III Rzeszy]] i przemianowane w 1941 roku na ''Warthenau'' (nazwa nazistowska).
Okres po II wojnie światowej to okres rozwoju miasta. W kwietniu i maju 1945 r. produkcję podjęły fabryki "Poręba" i "Ferrum", w czerwcu uruchomiono Hutę Szkła, w lutym 45 r. hutę "Zawiercie". Na tle trudnej sytuacji płacowej i aprowizacyjnej w niektórych zakładach Zawiercia i okolic miały miejsce strajki w latach 1945 – 1947. Najbardziej zdecydowany protest miał miejsce w hucie "Zawiercie" w marcu 1946 r.
W latach 90. uwydatniły się trudne problemy zatrudnieniowe i mieszkaniowe. Przestało funkcjonować budownictwo komunalne i zakładowe. Dla Spółdzielni Mieszkaniowej "Hutnik" w Zawierciu przekazano z budżetu miasta środki finansowe za zrealizowaną infrastrukturę i zagospodarowanie terenu osiedla "Argentyna". Rozpoczęto realizację zadania inwestycyjnego "Kosowska Niwa". W 1998 r. zaadaptowano na mieszkania hotel przy ul. Rataja. W końcu lat 90. władze miejskie rozpoczęły budowę dwóch budynków mieszkalnych przy ul. Dojazd. W 1994 r. oddano do użytku gmach Telekomunikacji Polskiej S.A. W 2001 r. oddano do użytku halę sportową mieszczącą się w pobliżu ulic Wierzbowej i Blanowskiej.
Zapoczątkowana w 1989 r. transformacja ustrojowa zmieniła system gospodarowania i zarządzania zakładami pracy, przedsiębiorstwami. 27 grudnia 1995 r. przekształcono hutę "Zawiercie" w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa.
W latach 80. zostały utworzone różne firmy i przedsiębiorstwa, m.in. "Awbud", "Bodeko", "Królmet", "Szczęsny-Zjawiony". Jednocześnie z procesem przekształceń przedsiębiorstw, zakładów pracy narasta proces zmniejszenia zatrudnienia.
▲Od 1998 roku miasto jest stolicą powiatu zawierciańskiego, w skład którego oprócz Zawiercia wchodzą następujące gminy: Irządze, Kroczyce, Łazy, Ogrodzieniec, Pilica, Poręba, Szczekociny, Włodowice, Żarnowiec.
-->
== Irodalom ==
|
